სოკრატე მე ვიცი, რომ არაფერი ვიცი. ყველაზე დიდი სიკეთე ცოდნაა, ყველაზე დიდი ბოროტება კი- უგუნორობა. ვფიქრობ, ხანდახან წერაც გმირობაა - თუ ნაწერი განსასჯელად სულელებს მიეცემათ. მე გამასამართლებენ ისე, როგორც ბავშვები ასამართლებენ ექიმს. ილაპარაკე, რათა გაგიცნო. ჩემთან დავა და კამათი ადვილია, ჭეშმარიტებასთან- შეუძლებელი. ყველა შემთხვევაში მოიყვანე ცოლი, თუ კარგი ცოლი შეგხვდება გამონაკლისი გახდები, თუ ცუდი - ფილოსოფოსი. გინდ მოიყვანე ცოლი, გინდ ნუ მოიყვან, მაინც ინანებ. ყოველ ადამიანში მზეა-ოღონდ აცალეთ, რომ ანათოს. უნდა ჭამო იმისათვის,რომ იცოცხლო და არა იმისათვის იცოცხლო,რომ ჭამო. ადამიანი შეიძლება იყოს სიბრძნის მოყვარული და არა ბრძენი, ნამდვილი ბრძენი მხოლოდ ღმერთია, მხოლოდ ღმერთმა იცის ყველაფერი და არა ადამიანმა. ვისთანაც სიტყვა უქმია,მასთან ჯოხითაც ვერაფერს გახდები. განა სოკრატეს ასამართლებენ? ო, არა, სიკვდილი მიუსაჯეს სიმართლეს! ისე მოეპყარი მშობლებს,როგორც შენ ისურვებდი, რომ საკუთარი შვილები მოგეპყრან.
პლატონი სხვათა ბედნიერებას რომ ვეძებთ, საკუთარს ვპოულობთ. ყოველგვარი სიბრძნის საფუძველია მოთმინება. ბევრი გადადის ჭკუიდან, მაგრამ ყველა სხვადასხვანაირად. ერთროულად იყო ძალიან კარგი და ძალიან მდიდარი,შეუძლებელია. სიხარულიც და მწუხარებაც იმაში ჰგვანან ერთმანეთს, რომ ორივე ერთნაირად გვიხშობს გონებას. აზრები ერთმანეთს იმისთვის ებრძვიან, რომ დასძლიონ შეცდომა და მიაღწიონ ჭეშმარიტებას. ვისაც სურს ქვეყნის მართვა, არ აქვს ამის სურვილი, ხოლო მას, ვისაც სურვილი აქვს, არ გააჩნია საამისო უნარი. სიმამაცე- ეს იმის ცოდნაა, რისი არ უნდა გეშინოდეს. ადამიანი იმით ფასდება, თუ როგორ იყენებს ძალაუფლებას. პოეტი, თუ მას სურს, რომ ნამდვილი პოეტი იყოს, მითებს უნდა ქმნიდეს და არა განსჯას.
არისტოტელე
გაბრაზება ყველას შეუძლია, ეს ძალზე იოლია,მაგრამ გაბრაზება მასზე ვიზეც საჭიროა, როცა საჭიროა და იმ მიზეზით რომლითაც საჭიროა, ყველას არ შეუძლია. ყველას მეგობარი არავის მეგობარი არაა. ადამიანი თავისი ბუნებით პოლიტიკური ცხოველია. ყოველი შემეცნება გავკვირვებით იწყება. ღმერთებსაც უყვართ ხუმრობა. იმისთვის კი არ ვმსჯელობთ, რომ ვიცოდეთ, რა არის სათნოება, არამედ იმისათვის, რომ კარგი ადამიანები გავხდეთ. სიცოცხლე ითხოვს მოძრაობას. ყველაზე დიდი რამ რაც მცირეში არის მოთავსებული-საღი გონებაა ადამიანის სხეულში. გაიძვერას სინდისი რომ გაუღვიძო, სილა უნდა გააწნა. ნათესავი ნაწილია ჩვენი ხორცისა, ხოლო მეგობარი- ნაწილია ჩვენი სულის. სირცხვილი... ერთგვარი შიშია უპატიოსნობისა.... კარგი დასაწყისი - ნახევარია საქმისა. ვაჟკაცი ისაა,ვინც უშიშრად ეგებება ამაღლებულ სიკვდილს. სათანადო მორალური საფუძვლების გარეშე ადამიანი ხდება ყოვლად უკაცური და მხეცური,მდაბალი, თავისი სქესობრივი და გემოვნების ინსტინქტების ამყოლი.
დემოკრიტე ვინც ცხოვრობს უშინაარსოდ, უგუნურად, თავაშვებულად -კი არ ცხოვრობს, ნელა კვდება. ყველაფრის ცოდნას ნუ შეეცდები,თორემ უმეცარი დარჩები. ვისაც კარგი სიძე შეხვდა,შვილი შეიძინა, ვისაც ცუდი- ასული დაკარგა. ნუ იქნები მეტად ტკბილი,რომ არავინ გადაგყლაპოს, და ნურც მეტისმეტად მწარე,თორემ უკან გადმოგაფურთხებენ. ვერავითარი თვალთმაქცობით ვერ დამალავ სიყვარულს იქ,სადაც არის და ვერ გამოაჩენ, სადაც არ არის. მუდამ სხვების მძრახავს მეგობრობა არ შეუძლია. სიმამაცე ბედისწერის დარტყმებს არარაობად აქცევს. საკუთარ შეცოდებათა დავიწყება უსირცხვილობას ჰბადებს. არცერთი საგანი არ წარმოიშობა უმიზეზოდ, ყველანი ჩნდებიან რაღაცის საფუძველზე და აუცილებლობის ძალით. მეგობრების თანადგომა იმდენად არ გვჩირდება,რამდენადაც იმის რწმენა,რომ ისინი დაგვეხმარებიან. პატიოსანი და უპატიოსნო ადამიანი შეიცნობა არა მარტო იმით,რას აკეთებს, არამედ იმითაც, რა სურს მას.
|